Egzamin maturalny z języka polskiego (formuła 2015)

Egzamin maturalny z języka polskiego - opis egzaminu

Część ustna - bez określania poziomu egzaminu

Część pisemna - poziom podstawowy

Część pisemna - poziom rozszerzony

Część ustna egzaminu maturalnego z języka polskiego

Egzamin maturalny z języka polskiego w części ustnej sprawdza umiejętność tworzenia wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Inspiracją do wypowiedzi jest tekst kultury.

Charakterystyka egzaminu ustnego
Egzamin trwa około 30 minut i składa się z trzech części:
- przygotowania,
- wypowiedzi monologowej zdającego dotyczącej wylosowanego polecenia
- związanej z tą wypowiedzią rozmowy zdającego z zespołem przedmiotowym.

Wypowiedź monologowa zdającego
Zdający losuje zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury (literacki lub ikoniczny, lub popularnonaukowy z zakresu wiedzy o języku) oraz odnoszące się do niego polecenie i ma nie więcej niż 15 minut na przygotowanie wypowiedzi. Następnie przez około 10 minut wygłasza wypowiedź monologową na zadany w poleceniu temat.
Tekst kultury powinien zainspirować zdającego, którego zadaniem jest rozwinięcie i poszerzenie zasygnalizowanych w poleceniu wątków – także poprzez odwołanie się do innych, dowolnie wybranych tekstów.

Rozmowa zdającego z zespołem egzaminacyjnym
Rozmowa może dotyczyć wyłącznie wygłoszonej przez zdającego wypowiedzi monologowej.
Członkowie zespołu egzaminacyjnego nie mogą odwoływać się do faktów lub lektur nieprzywołanych w tej wypowiedzi. W trakcie rozmowy, która trwa około 5 minut, członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wybranych aspektów wypowiedzi itp.

Cechy zadania egzaminacyjnego
- Zadanie składa się z polecenia i tekstu (w zadaniach stosowane są trzy typy tekstów: teksty o języku, teksty literackie, teksty ikoniczne).
- Zadanie daje możliwość weryfikacji sfunkcjonalizowanej (nie odtwórczej) wiedzy zdającego oraz jego umiejętności analityczno-interpretacyjnych (w odniesieniu do tekstu źródłowego wskazanego w zadaniu i związanych z nim problemowo przywołań różnych kontekstów). Wiedza językowa i teoretycznoliteracka pełni tu rolę czynnika wspomagającego lekturę tekstów kultury.
- Zadanie umożliwia zdającemu zaprezentowanie poziomu dojrzałości intelektualnej, orientacji w problemach kultury, literatury i języka, a także wykazanie się sprawnością językowo-komunikacyjną oraz rozumieniem tekstu stanowiącego inspirację do wypowiedzi.
- Zadanie odwołuje się do umiejętności (i wiadomości) wskazanych w podstawie programowej dla IV etapu edukacji polonistycznej (oraz etapów niższych).
- W zadaniu została wyraźnie określona sytuacja komunikacyjna – za pomocą czasowników operacyjnych, które dają uczniowi wskazówkę, jaką formę ma wybrać dla wypowiedzi.

Wykonanie zadania egzaminacyjnego wymaga:
- rozpoznania zadanej w poleceniu intencji i przygotowania wypowiedzi zgodnie z tą intencją;
- odczytania (interpretacji) dołączonego tekstu kultury pod kątem wskazanego w poleceniu problemu;
- odwołania się do innych tekstów kultury (dowolnych) i problemów, które łączą się z tematem wypowiedzi;
- opracowania wypowiedzi pod względem kompozycyjnym i językowo-stylistycznym;
- wygłoszenia wypowiedzi zgodnie z zasadami kultury żywego słowa;
- udziału w rozmowie dotyczącej wygłoszonej wypowiedzi monologowej.

Ocenianie - egzamin ustny
Monologowa wypowiedź egzaminacyjna oraz udział zdającego w rozmowie oceniane są pod względem merytorycznym (treść), formalnym (organizacja), językowym i stylowym.
Oceny dokonują członkowie zespołu przedmiotowego, przyznając punkty zgodnie ze skalą oceniania egzaminu ustnego.

Waga poszczególnych aspektów ocenianych w trakcie tej części egzaminu jest następująca:
- Meritum wypowiedzi monologowej: 40% (16 pkt),
- Organizacja wypowiedzi monologowej: 20% (8 pkt),
- Język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej: 20% (8 pkt),
- Meritum wypowiedzi dialogowej i przestrzeganie zasad uczestniczenia w rozmowie: 20% (8 pkt).

Za wypowiedź w części ustnej egzaminu maturalnego zdający może otrzymać maksymalnie 40 punktów.

Źródło: CKE

Egzamin pisemny z języka polskiego - poziom podstawowy

Charakterystyka egzaminu pisemnego na poziomie podstawowym

Podczas egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny, który składa się z dwóch części:
a) testu sprawdzającego umiejętność wykonywania na tekście nieliterackim operacji dowodzących jego rozumienia na różnych poziomach,
b) części sprawdzającej umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (wypracowania).

Na rozwiązanie zadań z arkusza zdający ma 170 minut i sam decyduje o rozłożeniu w czasie pracy nad testem oraz wypracowaniem.

Test

Część testowa arkusza egzaminacyjnego składa się z dwóch zestawów, z których każdy obejmuje:
a) tekst lub dwa teksty liczące łącznie nie więcej niż 500 słów,
b) wiązkę 5-7 zamkniętych i/lub otwartych zadań do tekstu z miejscem na wpisanie odpowiedzi.
Zdający rozwiązuje zadania w obu zestawach.
Łącznie w obu zestawach składających się na test znajdzie się 10-13 zadań zróżnicowanych pod względem formy oraz sprawdzających różne kompetencje.

Tekst
Teksty, do których odnoszą się zadania, zgodnie z podstawą programową mogą mieć charakter popularnonaukowy, publicystyczny lub polityczny.

Zadania egzaminacyjne
Zadania w teście mogą mieć formę zamkniętą lub otwartą. Nie ograniczają się do sprawdzania umiejętności wyszukiwania informacji w tekście, ale – obligatoryjnie – służą rozpoznaniu poziomu umiejętności analizy tekstu i jego przekształceń, a także świadomości językowej. Zadania sprawdzają także znajomość utworów literackich, których, zgodnie z podstawą programową, nie wolno pominąć w procesie kształcenia (oznaczonych w podstawie gwiazdką).

Zadania testowe sprawdzające rozumienie czytanego tekstu (na poziomie złożonym) mogą dotyczyć
1. na poziomie znaczeń:
a) wyszukiwania informacji złożonych,
b) dostrzegania powiązań między informacjami,
c) dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniami,
d) odróżniania informacji ważnych od drugorzędnych,
e) wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście,
f) określania tematu/głównej myśli/przesłania tekstu,
g) dostrzegania relacji między częściami składowymi tekstu,
h) określania stosunku autora do opisanych zagadnień,
i) zadawania pytań do tekstu,
j) rozpoznawania znaczeń przenośnych wyrazów i konstrukcji wyrazowych;
16 Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku szkolnego 2014/2015

2. na poziomie struktury:
a) rozumienia funkcji środków językowych w tekście, w tym epitetu, porównania, przenośni,
b) badania struktury tekstu, c) określania tezy tekstu i wskazywania argumentów,
d) objaśniania funkcji wydzielonych fragmentów tekstu na tle całości,
e) wyodrębniania części składowych utworu, określania powiązań między nimi;

3. na poziomie komunikacji:
a) rozpoznawania informacji i opinii,
b) wyrażania stosunku do opinii autora (czytanie krytyczne).

Zadania testowe sprawdzające umiejętność wykonywania działań na tekście mogą dotyczyć:
a) wyszukiwania słów (pojęć) kluczowych;
b) transformacji tekstu, czyli różnych przekształceń jego struktury, opartych na zasadzie równoważności, służących m.in. dostosowaniu formy tekstu do zadanego celu (np. zmiana konwencji stylistycznej i pytanie o efekt takiego zabiegu czy przekształcenia składniowe podporządkowane różnym intencjom komunikacyjnym);
c) formułowania pytań, na które odpowiedzią są kolejne zdania lub fragmenty tekstu;
d) streszczenia;
e) tworzenia planu tekstu.

Zadania testowe sprawdzające świadomość językową mogą dotyczyć:
a) słownictwa, czyli m.in. znaczenia wyrazów, wyrazów i konstrukcji synonimicznych,
wyrazów wieloznacznych, definiowania pojęć;
b) słowotwórstwa, czyli analizowania budowy wyrazów pochodnych i sposobu ich tworzenia;
c) fleksji, czyli odmiany wyrazów;
d) składni w tekście, czyli m.in. budowy wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu (podmiotu, orzeczenia, dopełnienia, przydawki, okolicznika), związków składniowych między częściami zdania, budowy zdań złożonych, szyku wyrazów i wypowiedzeń składowych w wypowiedzeniu złożonym, transformacji opartych na równoważności jednostek języka i konstrukcji językowych;
e) funkcji tekstu;
f) cech gatunkowych tekstu;
g) zagadnień stylistycznych, czyli m.in. wartości stylistycznej środków językowych w tekstach tworzonych w różnych celach i w różnych sytuacjach komunikacyjnych, cech tekstów należących do poszczególnych stylów funkcjonalnych polszczyzny (naukowego, popularnonaukowego, publicystycznego, potocznego, urzędowego, artystycznego), zabiegów stylizacyjnych (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja), różnicy pomiędzy tekstem ustnym a pisanym;
h) innych umiejętności wskazanych w podstawie programowej dla II, III i IV etapu edukacyjnego w częściach Świadomość językowa.

Wypracowanie

Część arkusza egzaminacyjnego, w której sprawdza się umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej, zawiera dwa tematy wypracowania do wyboru:
- jeden wymagający napisania rozprawki,
- drugi – interpretacji tekstu poetyckiego.

Zdający realizuje jeden, wybrany przez siebie temat.

Rozprawka

Zadanie składa się z polecenia i tekstu epickiego lub dramatycznego.

Rozprawka na poziomie podstawowym jest formą wypowiedzi pisemnej na podany temat,która wymaga od zdającego:
- zrozumienia załączonego do polecenia tekstu literackiego (epickiego lub dramatycznego);
- sformułowania własnego stanowiska (tezy lub hipotezy) wobec problemu postawionego w poleceniu i odnoszącego się do zamieszczonego w arkuszu tekstu literackiego;
- rzeczowego uzasadnienia swojego stanowiska; - odwołania się do załączonego tekstu oraz do wybranego tekstu/wybranych tekstów kultury.

W przypadku, jeśli dany tekst literacki jest fragmentem lektury oznaczonej w podstawie jako obowiązkowa, uczeń powinien także odwołać się do całości utworu.

Szczegółowe wskazówki dotyczące liczby tekstów i sposobu odwołania się do nich znajdują się w poleceniu;
- napisania wypowiedzi, którą powinien cechować widoczny zamysł kompozycyjny, wyrażający się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu stosownie do wskazanego gatunku wypowiedzi.

Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 250 słów.

Rozprawka na poziomie podstawowym sprawdza zarówno umiejętność odbioru, analizy i interpretacji tekstu literackiego, jak i tworzenia własnej wypowiedzi. Aby przygotować tego rodzaju wypowiedź, uczeń musi najpierw rozpoznać sens załączonego do polecenia tekstu, określić jego problematykę, odnaleźć elementy znaczące dla odczytania utworu, a następnie wyszukać odpowiednie konteksty (teksty kultury) przydatne do opracowania zagadnienia wskazanego w poleceniu, a więc porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych tekstach kultury.

Interpretacja tekstu poetyckiego

Zadanie składa się z polecenia i utworu poetyckiego lub jego fragmentu.
Praca interpretacyjna powinna polegać na przedstawieniu propozycji odczytania utworu poetyckiego, czyli zaprezentowaniu zrozumianych przez zdającego sensów tekstu. Zadaniem zdającego jest uzasadnienie postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej za pomocą argumentów pozwalających na jej uprawomocnienie. Uzasadnienie powinno znajdować potwierdzenie nie tylko w tekście, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym).
Część argumentacyjna powinna zawierać ustalenia analityczne dotyczące na przykład:
- elementów dostrzeżonej w utworze sytuacji komunikacyjnej;
- kompozycji tekstu oraz jej funkcji;
- cech stylu wypowiedzi i użytych w niej środków językowych (zwłaszcza artystycznych) oraz ich funkcji;
- dosłownych i niedosłownych znaczeń poszczególnych elementów utworu (w tym jego tytułu), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych;
- przynależności gatunkowej tekstu;
- kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich występujących w przeczytanym tekście).
Praca interpretacyjna winna zawierać wyprowadzone z tych ustaleń wnioski służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu odczytania dzieła. Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: w porządku linearnym prowadzącym od poszczególnych ustaleń analitycznych do wniosków natury ogólnej; w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy poprzez prezentację argumentów w postaci ustaleń szczegółowych, po sformułowanie wniosku; w porządku nielinearnym – zgodnie z pojawiającymi się skojarzeniami, rozszerzającymi krąg ustaleń lub je zawężającymi i pogłębiającymi. Interpretacja tekstu poetyckiego winna przybrać formę dłuższej wypowiedzi argumentacyjnej. Ma ona służyć sprawdzeniu umiejętności zdającego z zakresu tworzenia wypowiedzi pisanej zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, zachowującej zasady spójności znaczeniowej i logicznej, posiadającej czytelną kompozycję, a także spójnej, stosownej i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 250 słów. Zdający, realizując tę formę wypowiedzi, ma wykazać się umiejętnościami opisanymi w podstawie programowej na poziomie wymagań szczegółowych z zakresu analizy i interpretacji tekstów kultury.

Ocenianie - egzamin pisemny na poziomie podstawowym

Oceny części testowej i wypracowań dokonują egzaminatorzy okręgowej komisji egzaminacyjnej, przyznając punkty zgodnie z modelem odpowiedzi w wypadku testu i z kryteriami oceny w wypadku wypracowania.

Łącznie za test i wypracowanie można uzyskać 70 punktów, w tym:
• za część testową – 20 punktów,
• za wypracowanie – 50 punktów.

Ocena testu

W części testowej każda odpowiedź jest punktowana. Liczba punktów do uzyskania jest podana w arkuszu egzaminacyjnym obok zadania, a w kryteriach oceniania uszczegółowione są zasady przyznawania punktów.

Ocena wypracowania

W ocenie wypracowania za kryteria najważniejsze uznaje się:
- w przypadku rozprawki: sformułowanie swojego stanowiska wobec problemu podanego w poleceniu i uzasadnienie stanowiska,
- w przypadku interpretacji: sformułowanie koncepcji interpretacyjnej i uzasadnienie tezy interpretacyjnej.

Za kryteria wspomagające w obu formach gatunkowych uznaje się poprawność rzeczową, zamysł kompozycyjny, spójność lokalną tekstu, styl tekstu, poprawność językową i poprawność zapisu.

Źródło: CKE